Działalność odpłatna stanowi możliwość pobierania opłat za prowadzone działania i/lub sprzedaż usług lub towarów świadczonych przez uczestników projektów.

Czemu działalność odpłatna?

Prowadzenie działalności odpłatnej niesie ze sobą szereg korzyści: można na przykład pobierać opłaty (choćby częściowe) za udział w realizowanych przez organizację szkoleniach lub wyjazdach; płacenie za udział często bardziej mobilizuje uczestników niż zajęcia darmowe, a poza tym poprawia płynność finansową organizacji.

Należy pamiętać, że niektórzy grantodawcy dopuszczają sytuację, gdzie wkładem własnym są opłaty od uczestników projektu. W takich przypadkach działania przewidziane w projekcie np. terapia lub konsultacje są częściowo finansowane z dotacji a częściowo przez uczestników, co daje uczestnikom możliwość korzystania z ciekawych, czy ważnych działań za niewielką opłatą. Możliwość pobierania opłat od uczestników jest regulowana w umowie, którą organizacja podpisuje z grantodawcą, informacje na ten temat uwzględniane są w regulaminach konkursów grantowych. Należy uważnie czytać regulaminy konkursów, bo jednak możemy znaleźć tam też zapis, że działania muszą być realizowane nieodpłatnie.

Jakie organizacje mogą prowadzić działalność odpłatną?

Działalność odpłatną mogą prowadzić wszystkie organizacje pozarządowe niezależnie od tego, jak długo działają i czy posiadają status organizacji pożytku publicznego.

Przedmiot działalności odpłatnej

Działalność odpłatna może być prowadzona w ramach działalności pożytku publicznego określonych w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie . Artykuł ten zawiera katalog 33 działań w sferze:

1)   pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;

1a)  wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;

2)   działalności na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym;

3)   działalności charytatywnej;

4)   podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;

5)   działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego;

6)   ochrony i promocji zdrowia;

7)   działalności na rzecz osób niepełnosprawnych;

8)   promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy;

9)   działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn;

10) działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym;

11) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;

12) działalności wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej;

13) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;

14) nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania;

15) wypoczynku dzieci i młodzieży;

16) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego;

17) wspierania i upowszechniania kultury fizycznej;

18) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego;

19) turystyki i krajoznawstwa;

20) porządku i bezpieczeństwa publicznego;

21) obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;

22) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji;

23) ratownictwa i ochrony ludności;

24) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą;

25) upowszechniania i ochrony praw konsumentów;

26) działalności na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami;

27) promocji i organizacji wolontariatu;

28) pomocy Polonii i Polakom za granicą;

29) działalności na rzecz kombatantów i osób represjonowanych;

30) promocji Rzeczypospolitej Polskiej za granicą;

31) działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka;

32) przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym;

33) działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3, ustawy (tj. na rzecz osób prawnych i jednostek organizacyjnych działających na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego; stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego; spółdzielni socjalnych;      spółek akcyjnych i z ograniczoną odpowiedzialnością oraz klubów sportowych będących spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2014 r. poz. 715), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników) w zakresie określonym w pkt 1-32.

Działalność odpłatna a działalność gospodarcza

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie informuje również, że w przypadku organizacji, które prowadzą działalność gospodarczą (są wpisane do rejestru przedsiębiorców), zakres działalności odpłatnej nie może się pokrywać z działalnością gospodarczą.

Organizacje, które nie prowadzą działalności gospodarczej a prowadzą odpłatną działalność muszą również zwrócić uwagę, czy ich działalność nie ma znamion działalności gospodarczej.

Pamiętajcie, że działalność odpłatna to właściwie działalność po kosztach. Pobierając opłaty należy przeliczyć poniesione koszty (uwaga: można uwzględnić koszty zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie tj. np. wynagrodzenie koordynatora czy księgowego proporcjonalnie do działania). W przypadku sprzedaży towarów i usług wytworzonych lub świadczonych przez podopiecznych organizacji (np. w ramach warsztatów dla osób niepełnosprawnych czy dzieci objętych opieką) ustalona cena nie musi być równa kosztom wytworzenia danej rzeczy.

Istotne jest jednak, aby przychód był przeznaczony na dalsze prowadzenie tego typu zajęć. Sytuacja taka musi być udokumentowana i odpowiednio przedstawiona w księgowości organizacji.

Działalność odpłatna pożytku publicznego stanie się działalnością gospodarczą, jeżeli:

1) otrzymana odpłatność jest wyższa od kosztów działalności,

2) przeciętne, miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy

wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatnich 3

miesięcy, przekracza 3-krotność przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia w sektorze

przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok

poprzedni.

Przekroczenie powyższych warunków powoduje, że działalność odpłatna staje się działalnością gospodarczą. Należy pamiętać, że organizacja zaczyna prowadzić działalność gospodarczą w momencie przekroczenia limitów i nie ma znaczenia, czy była tego świadoma, czy nie. W takiej sytuacji organizacji grozi grzywna i wszczęcie procedury wyjaśniającej przez organ nadzoru (wybranego ministra w przypadku fundacji i starosty w przypadku stowarzyszeń). Organizacja będzie zobowiązana do złożenia wyjaśnień w urzędzie

skarbowym i opłacenia zaległego podatku.

Wymogi formalne i dokumenty związane z działalnością odpłatną.

Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (zmiany ze stycznia 2010 r.) wynika konieczność wyodrębnienia działalności odpłatnej i nieodpłatnej (i ewentualnie działalności gospodarczej) tak, żeby możliwe było określenie przychodów, kosztów i wyników każdej z tych działalności. Należy dokonać wydzielenia kosztów i przychodów każdej z tych działalności na poziomie prowadzenia ksiąg (np. w planie kont). Dobrze jest też pokazać wydzielone koszty i przychody organizacji oraz wynik w każdym z tych rodzajów działań w rachunku zysków i strat (w obowiązkowym sprawozdaniu finansowym).

W wyżej wspomnianej nowelizacji ustawy dodano jeszcze zapis mówiący o tym, że zakres działań statutowych odpłatnych i nieodpłatnych musi być określony w statucie lub innym akcie wewnętrznym. Jeśli organizacja do tej pory nie prowadziła działalności odpłatnej, a zamierza to uczynić należy wprowadzić odpowiednie zapisy w statucie lub zatwierdzić taki plan uchwałą odpowiedniego organu – Zarządu lub Walnego Zgromadzenia (zależnie od zakresu odpowiedzialności zawartego w statucie), częściej to właśnie Walne Zgromadzenie zatwierdza plan działania organizacji.

Organizacja może przyjąć jedną uchwałę zawierającą zakres planowanej działalności odpłatnej. Może również przyjmować osobne uchwały do każdego realizowanego projektu wskazując jakie działania będą miały charakter odpłatny, załączając jako aneks budżet (zawierający spis przychodów i kosztów w odniesieniu do konkretnych działań) i harmonogram projektu. Taka uchwała wraz z aneksem pozwoli księgowemu na dodanie kolejnych kont przychodów i kosztów organizacji. Po realizacji projektu warto przyjąć uchwałę o jego zakończeniu.

; ;