Efektywność wykorzystania środków UE w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju – perspektywa organizacji

Dokumenty planowania strategicznego od dłuższego czasu wzbudzają zainteresowanie części organizacji pozarządowych. Wydaje się, że jednak wciąż zbyt małej. Dlaczego? Ponieważ zawierają plany, diagnozy i rozwiązania w obszarach, w których organizacje są aktywne. Jednocześnie przedstawiają wizję całościowego wieloletniego rozwoju poszczególnych dziedzin, regionów czy całego kraju. Tak też jest ze Strategią na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR).

Organizacje tym bardziej powinny się nim interesować, że dokument ten firmuje nowa ekipa rządowa, która wprowadza nie tylko kosmetyczne zmiany do dotychczasowych priorytetów polityk publicznych. Strategia bowiem jest swego rodzaju operacjonalizacją Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Okazją do wpływu na kształt wymienionych dokumentów są konsultacje społeczne. Do końca września rząd konsultuje projekt Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Jakkolwiek organizacjom, zwłaszcza mniejszym, nierzadko trudno wziąć samodzielnie udział w takich konsultacjach, można to robić wspólnie.

Na początku września Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych (OFOP) była gospodarzem spotkania, podczas którego organizacje zapoznały się z projektem SOR i wypracowały uwagi lub sugestie, które – mamy taką nadzieję – zostaną przez autorów Strategii uwzględnione. Organizacje skoncentrowały się na obszarze dotyczącym efektywności wykorzystania środków Unii Europejskiej.

Zdaniem organizacji za najważniejsze kwestie uznać należy:

– zagrożenie monopolizacją środków unijnych przez jednostki samorządowe,

– zbyt duży poziom komplikacji procedur wdrażania całych programów oraz pojedynczych projektów,

– ograniczone efekty wsparcia w obszarze innowacji, zwłaszcza społecznych,

– brak wsparcia (przede wszystkim bariery pod postacią wymaganych wkładów własnych do finansowania przedsięwzięć) dla partnerów, w tym organizacji, aby mogli realnie myśleć i planować strategicznie,

– stosunkowo niewielki wpływ środków unijnych na faktyczny rozwój kraju, na zmiany systemowe, co wiąże się z naciskiem kontroli na to, aby dokumentacja projektowa była bez zastrzeżeń kosztem efektów projektów,

– niewystarczający poziom jakości i komplementarności projektów pod kątem długoletniej efektywności,

– niedostateczna efektywność interwencji funduszy w zakresie innowacyjności gospodarki,

– nieefektywna koordynacja środków Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych.

Ciśnie się na usta narzekanie i słowa „znowu to samo”, bowiem od kilku już lat, również w poprzednich perspektywach finansowych, mówiło się o bardzo podobnych problemach, zwłaszcza w kwestiach dotyczących wymagań formalnych, wsparcia partnerów spoza administracji, innowacyjności społecznej, efektywności wsparcia niejako w zamian bezbłędności formalnych. Kilka lat temu swego rodzaju starszakiem było hasło „Polska nie będzie już mieć tak dużych pieniędzy z Unii”.

Co i jak musi być mówione, aby rozwiązać wymienione problemy? Wydaje się, że w większości wynikają one z ludzkich postaw, bo „w papierach” wszystko jest możliwe: i realistyczny poziom i forma wkładu własnego, i tworzenie oraz testowanie innowacji społecznych, wreszcie – wsparcie dla partnerów zaangażowanych w prace komitetów monitorujących.

Organizacje widzą przyczyny i uwarunkowania wymienionych problemów. W części przypadków wskazywały je jeszcze jako potencjalne zagrożenia, dziś niestety trzeba się z nimi borykać na co dzień. Ogólnie nienajlepszy stan finansów publicznych, deficyt menadżerów w administracji, problemy z generatorami wniosków (ich wielość!) – to aż nazbyt oczywiste powody pojedynczych spraw, które zebrane w całość w efekcie opóźniają wdrażania funduszy europejskich 2014-2020 i czynią je mało skutecznymi w zmienianiu polskiej rzeczywistości społeczno-gospodarczej na lepsze.

Cieszą dlatego konkretne rządowe propozycje mające na celu przyśpieszenie wydatkowania środków europejskich, a dzięki temu wpływ na kierunki zmian w Polsce. Organizacje liczą na to, że ich głosy, zgłoszone podczas procedury konsultacyjnej, trafią do właściwych uszu, a nie spotkają się tylko z pustą retoryką.

Ze względu na cele statutowe OFOP-u i oczekiwania organizacji członkowskich, przedmiotowa problematyka nieraz będzie jeszcze przedmiotem zainteresowania organizacji. Osoby i organizacje zainteresowane tą tematyką prosimy o kontakt z biurem Federacji (ofop